Crna Gora odbila Dodikov poziv za učešće u izgradnji HE Buk Bijela

"Za Ministarstvo energetike i rudarstva Crne Gore pitanje izgradnje hidroelektrane 'Buk Bijela' je završeno još 2004. godine skupštinskom Deklaracijom o zaštiti rijeke Tare, ali i UNESCO-vim izvještajem iz 2005. godine čime je stavljena tačka na ideje o gradnji hidroelektrana na ovom području koje bi mogle utjecati na 'suzu Evrope'", navedeno je iz ovog resora podgoričkim "Vijestima".

To je odgovor na pitanje da li bi Crna Gora mogla učestvovati u ovom projektu, ako bi prema najvama visina brane bila niža čime akumulacija ne bi ulazila na teritoriju Crne Gore i ne bi imala utjecaj na zaštićeno područje rijeke Tare.

“U strateškim dokumentima Crne Gore taj dio se ne tretira u energetskom smislu, kao ni u biznis planovima EPCG. Ministarstvo energetike i rudarstva se neće baviti hipotetičkim situacijama, već relevantnim pokazateljima i dokumentima i važećom legislativom Crne Gore koja zabranjuje gradnju na tom prostoru. Što se tiče procjena utjecaja na životnu sredinu, tu je nadležno ministarstvo u čijem resoru je ekologija”, navedeno je u odgovoru ovog Ministarstva.

Dodik je prošle sedmice, na sastanku sa predsjednikom crnogorske Skupštine Andrijom Mandićem, uputio poziv Crnoj Gori da se uključi u projekat izgradnje hidroelektrane “Buk Bijela” na Drini kod Foče i da ga više ne blokira.

U saopćenju iz Dodikovog kabineta je tada navedeno da “ukoliko ima nastojanja da se Crna Gora vrati u taj projekat, predsjednik Milorad Dodik izrazio je spremnost da to prihvati”.

“Mi nudimo Crnoj Gori da se uključi u ovaj megaprojekat. Ako neće, onda da nas ne blokiraju”, poručio je Dodik.

On je rekao da projekat sada ne zadire i ne potapa vode u Crnoj Gori. Naveo je i da Crna Gora već duže vrijeme postavlja problem za Bilećko jezero, kao i da su tražili “da se održi sastanak u Trebinju na kome će učestvovati ministri energetike i direktori Elektropriveda, kao i drugi važni ljudi i da se kroz dogovor to rješava”.

Vlada Crne Gore, čiji je predsjednik bio Milo Đukanović je u aprilu 2004. godine dala načelnu saglasnost da sa RS gradi HE “Buk Bijela”. Tada je predviđana visoka brana, a njena akumulacija dolazila bi do ušća Tare i Pive na crnogorskoj teritoriji.

Nakon toga došlo je do protesta ekoloških organizacija i građana, koji su protiv izgradnje skupili preko 11 hiljada potpisa i predali peticiju Skupštini. Parlament je u decembru iste godine glasovima opozicije, dijela manjinskih stranaka i SDP-a usvojio Deklaraciju o zaštiti rijeke Tare.

Nakon toga u RS-u je rađen novi projekat kojim je predviđena niža visina brane, a dodata je još jedna hidroelektrana na Drini, nizvodno blizu Foče.

Zatim su projekat njihove izgradnje započele RS i Srbija, koji su o tome potpisali sporazum 2020. godine. Finansijeri bi bili Elektroprivreda Srbije i Elektroprivreda RS kroz zajedničko preduzeće “Hidroelektroenergetski sistem Gornja Drina”.

Raspisan je i tender za izvođače, a proteklog ljeta dostavljene su tri kineske ponude.

Međutim, sve je prolongirano jer su, u međuvremenu pokrenuta dva spora - prvi pred Ustavnim sudom BiH oko koncesija, jer državne vlasti BIH smatraju da imovina u graničnom pojasu ne pripada entitetima već državi BiH, a drugi pred UNESCO-om, kojeg je inicirala Crna Gora zbog mogućeg negativnog utjecaja na Taru, odnosno prostor Nacionalnog parka “Durmitor”.

Iz Elektroprivrede Crne Gore naveli su da prate dešavanja u vezi sa ovim sporovima, kao i da znaju da je prvi spor okončan nedavno, jer su dvije elektroprivrede, ERS i EBiH postigle dogovor da dobiju po 25 posto udjela u ovom objektu, a da Republika Srbija dobije preostalih 50 posto.

“Što se tiče drugog spora, jula 2021. godine, ministarstva ekologije Crne Gore i RS dogovorila su se o formiranju ekspertskog tima koji će ispitati mogući uticaj HE ‘Buk Bijela’ na rijeku Taru u Crnoj Gori. Jula 2023. BiH i Crna Gora osnovale su zajedničku radnu grupu za rješavanje problema u vezai sa projektom HE ‘Buk Bijela’. Tada je u dogovoru posredovao sekretarijat energetske zajednice. Iz Vlade RS je saopšteno da će uraditi dodatnu ekološku studiju kako bi se analizirali efekti gradnje hidroelektrane na Nacionalni park ‘Durmitor’ u Crnoj Gori koji je pod zaštitom organizacije Unesko. U odluci Odbora za svjetsku baštinu je istaknuto da BiH mora procijeniti potencijalni utjecaj na životnu sredinu projekta HE ‘Buk Bijela’, koja je planirana na rijeci Drini u BiH, na visoke prirodne vrijednosti Durmitora i na rijeku Taru. Zatraženo je od država BiH, Crne Gore i Srbije da održe kontinuitet rječnog eko-sistema i neometan tok rijeke, kao i da BiH i Srbija moraju osigurati i procjenu potencijalnih uticaja kroz stratešku procjenu uticaja na životnu sredinu, i to u saradnji sa Crnom Gorom”, saopštili su iz EPCG.