Globalno gledano, prošla godina je bila zastrašujuće topla, sa temperaturama koje su daleko nadmašile rekorde. Kopernikova Služba za posmatranje klimatskih promena (C3S) je sastavila izvještaj Stanje klime u Evropi (European State of the Climate – ESOTC) u saradnji sa Svjetskom meteorološkom organizacijom (WMO). Dokument daje detaljan uvid u dramatičnost klimatskih promjena za 2023. i njihovih posljedica, posebno na zdravlje ljudi.
Prošla godina je bila za 1,48 stepeni Celzijusa toplija nego prosjek iz predindustrijskog perioda (1850-1900). Skoro polovina dana u 2023. bila je za više od 1,5 stepena toplija, a u novembru su zabilježena prva dva dana u historiji sa temperaturom za dva stepena Celzijusa višom nego u referentnom periodu.
U maju prošle godine krenuo je dosada neprekinuti niz najtoplijih mjeseci. Srednja globalna temperatura je u narednih 12 meseci, dan po dan, već prešla 1,6 stepeni Celzijusa iznad predindustrijskog prosjeka.
Temperature su bile iznad uobičajnih u većem dijelu Evrope. U nekim dijelovima istočne Evrope su bile i do 2,6 stepeni, a u dijelovima Alpa do 2,3 stepena Celzijusa iznad proseka, stoji u izvještaju ESOTC.
Evropa se dvostruko brže zagrijava od globalnog prosjeka. Od 2020. su zabilježene tri najtoplije godine dosad na ovom kontinentu, a prvih deset se nanizalo od 2007. godine.
Visoki nivoi opasnosti od požara na otvorenom registrovani su početkom ljeta u jsevernoj Evropi, podstaknuti toplijim uslovima od uobičajenih u maju i junu. Kasnije tokom ljeta, dok su sjeverna područja imala uslove vlažnije od prosjeka, stalna suša doprinijela je većoj opasnosti od požara u jugozapadnoj Evropi.
Veliki požari dogodili su se u Portugalu, Španiji, Italiji i posebno Grčkoj, gdje je zabilježen najveći šumski požar ikada u Evropi, na površini od oko 96.000 hektara, prenosi Balkan Green Energy News.
Prosječna temperatura površine mora najviša ikad zabilježena u Evropi
Temperaturni rekord je prošle godine postavila globalna prosječna temperatura površine mora, a i u Evropi je bila najviša ikada zabilježena. U junu je Atlantski okean zapadno od Irske i oko Velike Britanije bio pod uticajem ekstremnog morskog toplotnog talasa, sa temperaturama površine mora i do pet stepeni Celzijusa iznad prosjeka.
„Evropa je 2023. svjedočila najvećem požaru ikada zabilježenom, jednoj od godina s najvećim padavinama, zatim jakim morskim toplotnim talasima i širokorasprostranjenim razornim poplavama. Temperature nastavljaju da rastu, čineći naše podatke još bitnijim u pripremi za suočavanje sa uticajima klimatskih promjena”, rekao je direktor C3S Karlo Buontempo.
Alpski glečeri su se za godinu dana smanjili za 10 odsto
Pored visokih temperatura, suša, toplotnih talasa i požara, Evropa je prošle godine imala velik broj nevremena, uključujući poplave.
U jednoj trećini evropske riječne mreže izmereni su vodostaji koji su dostigli nivo za vanrednu odbranu od poplava, a 16 još stepen više. Rekordni ili skoro rekordni vodostaji zabilježeni su u glavnim riječnim slivovima uključujući Loaru, Rajnu i Dunav, zbog serije oluja koje su se dogodile između oktobra i decembra.
Iako je zabilježena velika količina padavina, u Evropi je broj dana sa snijegom bilo ispod prosječnog, posebno u centralnoj Evropi tokom zime i proljeća.
Nesvakidašnje mala količina snijega i visoke temperature tokom ljeta doprinijele su neto gubitku glečerskog leda u svim dijelovima Evrope.
Najdrastičniji primjer su Alpi, gde su glečeri tokom 2022. i 2023. godine izgubili oko 10 posto svog preostalog leda.
„Klimatska kriza je najveći izazov naše generacije. Cijena klimatskih mjera može se činiti visokom, ali cijena nedjelovanja je mnogo veća. Kao što ovaj izvještaj pokazuje, moramo iskoristiti nauku kako bismo pružili rješenja za dobrobit društva”, rekla je generalna sekretarka Svjetske meteorološke organizacije (WMO) Seleste Saulo.
Temperaturni stres može pogoršati zdravstvene probleme
Prema podacima iz izvještaja, temperature u Evropi bile su iznad prosjeka tokom 11 meseci, uključujući najtopliji septembar u historiji. Toplotni stres je način na koji ljudsko tijelo reaguje na izloženost visokim temperaturama u kombinaciji s drugim faktorima, kao što su vlažnost i brzina vjetra.
Duži toplotni stres može pogoršati zdravstveno stanje i povećati rizik od bolesti povezanih sa vrućinama kao što su toplotna iscrpljenost i toplotni udar, posebno među ranjivom populacijom.
U 2023. godini zabilježen je rekordan broj dana sa ekstremnim toplotnim stresom. Smrtnost uzrokovana vrućinom povećala se za oko 30 posto u posljednjih 20 godina, a procjenjuje se da je porasla u 94 odsto evropskih regija koje su praćene.
Oluje su odnijele 63 ljudska života. Poplave i šumski požari su prouzrokovali smrt po 44 osobe. Ekonomski gubici vezani za vremenske prilike i klimu u 2023. procjenjuju se na više od 13,4 milijarde eura.
Potencijal obnovljivih izvora energije
Prošle godine je u Evropi zabilježen rekordan udio proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora, 43 posto, u poređenju sa 36 posto iz 2022. godine.
Povećana olujna aktivnost od oktobra do decembra rezultirala je natprosječnim potencijalom za proizvodnju energije vjetra.
Potencijal za proizvodnju hidroenergije bio je iznad prosjeka u većem dijelu Evrope tokom cijele godine, što je povezano sa iznadprosječnim padavinama i protokom vode u rijekama.
Za godinu u cjelini, potencijal proizvodnje struje u fotonaponskim postrojenjima bio je ispod prosjeka u sjeverozapadnoj i centralnoj Evropi, a iznad prosjeka na jugozapadu i jugu.
Potpisan ugovor o izgradnji vjetroparka “Ljubuša”
U narednim danima sastanak nadležnih o poskupljenju struje u RS
